نگاه علمی و مدیریتی حجت‌الاسلام عبداللهی به تحول تربیتی در حوزه‌های علمیه
حجت‌الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی، در ویژه‌برنامه اعتکاف علمی که به مناسبت آغاز سال تحصیلی مجتمع عالی تربیت مجتهد مدیر محمدیه حوزه علمیه قم، متشکل از دانش‌پژوهان و اندیشمندان حوزه در اردوگاه فرهنگی ـ علمی امام صادق علیه‌السلام شهرستان دماوند، به عنوان سخنران آغازین برنامه ضمن خوش آمدگویی اشاره کردند: با یاد و خاطره امام خمینی رضوان الله علیه و یاران صدیق ایشان، خصوصاً آیت‌الله حاج شیخ محمد یزدی، آن فقیه مجاهد، مجاهد نستوه و اسوه غیرت انقلابی و علمی، که ما میراث‌دار راه پرافتخار انقلاب و حوزه‌های عمیق معرفت اسلامی هستیم، بر خود لازم می‌دانیم در این محفل معنوی و علمی، به پیشگاه علمای شهید و بزرگان راحل، ادای احترام کنیم.
با قدرشناسی از زحمات و راهنمایی‌های گرانقدر رئیس محترم جامعه مدرسین حوزه‌های علمیه و دبیر شورای عالی حوزه، اعضای محترم هیئت امنا و شورای علمی و شورای راهبران مجتمع عالی تربیت مجتهد مدیر، تشکر و سپاس ویژه خود را از اساتید فرهیخته، همکاران تلاشگر و خانواده‌های محترم دانش‌پژوهان اعلام می‌داریم که با صبر و همراهی خود فرصت بروز علم و قدرت اندیشه را در این نهاد فراهم آوردند.
امیدوارم این برنامه اعتکاف علمی، که با حضور و تلاش همه عزیزان و اساتید محترم برگزار شده است، لحظاتی پربرکت و سرشار از بهره‌مندی علمی و معنوی برای شما، خانواده‌های گرامی و همه همراهان عزیز فراهم کرده باشد. یقین داریم که انس با علم و معنویت، همراه با همدلی و هم‌افزایی در چنین فضایی، زمینه‌ساز رشد فردی و جمعی و تجلی نگاه تمدنی و مدیریت حکیمانه خواهد بود. از همراهی و صبر خانواده‌های محترم که بستر حضور فعال دانش‌پژوهان را فراهم آورده‌اند، صمیمانه قدردانی می‌شود و امید است نتیجه این محفل معنوی، سرآغازی برای حرکتی ماندگار در مسیر تعالی علمی، مدیریتی و اجتهادی باشد.
ایشان ضمن تأکید بر نقش جهانی اسلام و ضرورت تحقق تمدن نوین اسلامی، رسالت حوزه‌های علمیه را نقشی بی‌بدیل و محوری در این مسیر معرفت‌ساز و تمدن‌ساز برشمرد.
وی با استناد به آرمان‌های امام خمینی رحمه‌الله علیه و منشور «حوزه پیشرو و سرآمد» رهبر معظم انقلاب، هدف غایی انقلاب اسلامی را ساخت تمدنی مبتنی بر آموزه‌های ناب اسلام اصیل دانست و حوزه‌های علمیه را زیربنا و موتور محرکه این فرآیند سترگ معرفی نمود. به باور ایشان، تحقق این هدف نیازمند طراحی و اجرای طرح‌های فوق‌استراتژیک و مهندسی نوین نظام آموزشی است که بتواند فراتر از خط‌مشی‌های معمول و سنتی حوزه حرکت کند.
حجت‌الاسلام عبداللهی ضمن معرفی کتاب خود با عنوان «نگرش سیستمی عرفان اجتماعی امام خمینی(ره)» که به تازگی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است، تأکید کرد فصل اول این اثر، چارچوبی سیستماتیک و نوآورانه برای درک و توسعه نظام آموزش عالی در حوزه علمیه ارائه می‌دهد که می‌تواند در جهت تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد بهره‌ور باشد.
ایشان رسالت بنیادین حوزه‌های علمیه در دولت اسلامی را فراهم آوردن بستر رشد استعدادهای انسانی به‌منظور جهانی شدن اسلام دانست و این مهم را مستلزم تجهیز به دو گروه ابزار سخت‌افزاری (ساختارها، امکانات) و نرم‌افزاری (دانش، مهارت، نگرش‌ها) عنوان نمود. در تحلیل منابع انسانی مورد نیاز، وی سه دسته از نیروی انسانی را کلید پیشرفت دانست:
1-مخازن فکری: شامل فقها، فلاسفه، حکما و نظریه‌پردازانی که هسته اصلی تولید علم و توسعه اندیشه اسلامی را شکل می‌دهند و زیربنای فرهنگی و فلسفی تمدن نوین اسلامی‌اند.
2-افراد سیستم‌مند: چهره‌هایی که علاوه بر عمیق بودن در مخازن فکری، توان طراحی و توسعه سیستم‌ها و ساختارهای رقابتی و کارآمد را داشته و می‌توانند نظام‌های پیچیده را به صورت پویا و منسجم هدایت کنند.
3-رهبران استراتژیست: کسانی که با اشراف به دانش و سیستم‌بندی، قادرند برنامه‌ها و استراتژی‌های استخراج شده را به مرحله اجرا و نهایی‌سازی برسانند و نقشی کلیدی در مدیریت تحول و پیشبرد پروژه‌های کلان تمدنی ایفا نمایند.
ایشان اشاره داشتند که: علاقمندان می توانند تفصیل این نظریه را در کتاب «نور ایمان و عقل در حکمرانی» مطالعه نمایند.
حجت‌الاسلام عبداللهی با تأسف از آنچه که نگاه تک‌ساحتی حوزه‌های علمیه به تربیت صرفاً مخازن فکری خواند، تأکید کرد این نگرش محدود، عاملی برای عقب ماندگی و ناتوانی در پاسخگویی به نیازهای معاصر است و افزود حوزه باید به صورت متوازن و چندجانبه به تربیت همه این سه طبقه انسانی بپردازد تا فرایند تمدن‌سازی به شکلی جامع، علمی و مستمر دنبال شود.
وی ادامه داد که مهم‌ترین ابزار برای این تحول بنیادین در حوزه، «اصلاح نگرش» در میان بدنه مدیریتی حوزه است؛ اصلاح نگرشی که با الهام از بیانیه‌های امامین انقلاب و آرای اسلام سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره) شکل گرفته و جلوی انزواطلبی و تقلیل حوزه به آموزش صرف نظری را می‌گیرد. حوزه با ورود به این مسیر نسل نوینی از مدیران و فقیهان مجتهد را تربیت خواهد کرد که نه تنها در عرصه نظری و فقهی نیرومند هستند، بلکه با توانمندی‌های مدیریتی و اجرایی، طراحی نظامات اجتماعی و استراتژیک کشور را در دست خواهند گرفت.
بدین ترتیب حوزه علمیه به نهادی نوآور، علم‌محور، چندبعدی و تعاملی تبدیل خواهد شد که می‌تواند به عنوان پیشران تمدن نوین اسلامی در سطح منطقه‌ای و جهانی ایفای نقش نماید و تضمین‌کننده استمرار انقلاب اسلامی در افق‌های بلندمدت باشد.
ایشان افزودند بر اساس همین نظریه سه‌وجهی، در سال 1400 مجتمع عالی تربیت مجتهد مدیر محمدیه طراحی و تأسیس شده است. ساختار این مجتمع با هدف تربیت متوازن و هم‌افزا در سه عرصه اصلی علمی، مدیریتی و اجرایی شکل گرفته است.
مجتمع دارای چهار واحد تخصصی است:
1-مدرسه عالی فقاهت که به پرورش مخازن علمی و فکری حوزه می‌پردازد؛
2-پژوهشکده فقه و مدیریت برای تولید دانش کاربردی و پاسخگویی به نیازهای روز جامعه اسلامی؛
3-اندیشکده راهبردی مجتهد مدیر که محل تربیت افراد سیستم‌مند با توان طراحی نظام‌های رقابتی و نوین است؛
4-و مرکز آموزش‌های آزاد و مهارتی که دوره‌های کوتاه‌مدت و مهارتی متنوعی را برای توانمندسازی طلاب و اساتید برگزار می‌کند.
نظام جذب و گزینش مجتمع به گونه‌ای است که دانش‌پژوهان از میان اساتید سطوح عالی حوزه انتخاب می‌شوند که در آستانه اجتهاد هستند و توانمندی‌های علمی و مدیریتی مناسبی دارند. این افراد پس از پذیرش، دوره‌های تخصصی پنج ساله آموزشی، پژوهشی و مهارتی را طی می‌کنند. ماموریت اصلی مجتمع عبارت است از تربیت مجتهدان مدیر با ترکیب دانش عمیق فقهی، مهارت‌های اداری، بینش راهبردی و توانمندی‌های اجرایی که بتوانند در نظام اسلامی ایفای نقش کنند. این مجتمع با تربیت نیروی انسانی کارآمد و متعهد، نقش کلیدی در توسعه و پیشبرد تمدن نوین اسلامی ایفا می‌کند و بستری مناسب برای هم‌افزایی تخصصی حوزه و جامعه فراهم می‌آورد.
درپایان ایشان به طور ویژه از راهبران و مدیران واحدهای مجتمع و همه دست اندرکاران تشکر نمودند.
